ตราแผ่นดินโปรตุเกสที่หน้าจั่วของจวนเอกอัครราชทูตโปรตุเกส ณ กรุงเทพฯ(Portuguese Coat of Arms at the Villa of the Ambassador of Portugal in Bangkok)

โดย พิทยะ ศรีวัฒนสาร

จวนของเอกอัครราชทูตโปรตุเกส ณ กรุงเทพฯ

เมื่อวันที่ 18 มีนาคม 2554 โดยความร่วมมือระหว่างคณะศิลปศาสตร์และวิทยาศาสตร์มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิตย์และสถานเอกอัครราชทูตโปรตุเกส ณ กรุงเทพฯ ผู้เขียนได้เป็นวิทยากรร่วมนำชมโบสถ์กัลหว่าร์ โบสถ์คอนเซ็ปชันและโบสถ์ซางตราครูซแก่คณะอาสาสมัครพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติพระนคร(National Museum Volunteers, Bangkok) จำนวน 30 คน เพื่อย้อนรอยพัฒนาการทางสังคมและวัฒนธรรมของชุมขนเชื้อสายโปรตุเกสในกรุงเทพมหานคร สถานที่แห่งแรกซึ่ง NMV เดินทางไปเยือน คือ จวนของเอกอัครราชทูตโปรตุเกส ณ กรุงเทพฯ โดยมีฯพณฯ ดร. จอร์จึ แปร์รุช ปึไรร่า(Jorge Perros-Pereira) เอกอัครราชทูตคนปัจจุบันเป็นผู้นำชม ระหว่างนั้น วิทยากรร่วม คือ อาจารย์ ธีรนันท์ ช่วงพิชิต นักมานุษยวิทยา ผู้เชี่ยวชาญการท่องเที่ยวเชิงชุมชนในพื้นกรุงเทพมหานคร ชี้ไปที่ตราแผ่นดินของโปรตุเกสบนหน้าจั่วของจวนท่านทูต แล้วถามผู้เขียนว่า ตราดังกล่าวหมายถึงอะไร หรือ บอกความหมายอะไรบ้าง ผู้เขียนตอบว่าไม่ทราบ แต่ก็ได้ตั้งข้อสังเกตว่า น่าจะหมายถึงป้อมปราการซึ่งเป็นเมืองขึ้น หรือ อาณานิคมของโปรตุเกสในแอฟริกาและเอเชีย

ตราแผ่นดินโปรตุเกสบนจั่วหน้าจวนเอกอัครราชทูตโปรตุเกส ณ กรุงเทพฯ ด้านบนเป็นมงกุฎ หมายถึง ราชสำนักโปรตุเกส ภายในกรอบสี่เหลี่ยมมีรูปป้อมปราการหรือปราสาท จำนวน 7 แห่ง บนพื้นแดง หมายถึง ดินแดนที่โปรตุเกสยึดกลับคืนมาได้จากชาวมุสลิมในสมัยกลาง(Reconquista Period) ด้านในสุดเป็นสัญลักษณ์เหรียญเงิน 5 ชุด ๆ ละ 5 เหรียญ หมายถึง สิทธิในการผลิตเหรียญกษาปณ์ออกมาใช้แต่เพียงผู้เดียวของราชสำนักโปรตุเกส


ตราแผ่นดินโปรตุเกสที่ใช้ในกองทัพโปรตุเกสปัจจุบันมีข้อความว่า Pátria esta e a ditosa minha amada แปลว่า มาตุภูมิอันเป็นที่รัก(ขอขอบคุณข้อมูลจากhttp://en.wikipedia.org/wiki/Coat_of_arms_of_Portugal)

เมื่อผู้เขียนได้รับมอบหมายภารกิจในการนำชมแหล่งท่องเที่ยวที่เกี่ยวเนื่องกับชุมชนโปรตุเกสในประเทศไทยทั้งสามแหล่งอีกครั้งจากศูนย์วัฒนธรรมโปรตุเกส ณ กรุงเทพฯ ในวันที่ 3 มิถุนายน 2554 ก็ได้พบว่า ยังมีลวดลายปูนปั้นตราแผ่นดินของโปรตุเกสอีกที่บริเวณเหนือกรอบประตูชั้นล่างของจวนดังกล่าว จึงบันทึกภาพไว้เพิ่มเติม รวมถึงองค์ประกอบอื่นๆ ที่น่าสนใจภายในจวนด้วย

ตราแผ่นดินโปรตุเกส ณ จวน เอกอัครราชทูตโปรตุเกส ณ กรุงเทพฯ ตรอกกัปตันบุช (Image from cell phone) เหนือกรอบประตูหน้าจวน(ด้านหันหน้าลงแม่น้ำเจ้าพระยา)

ตราแผ่นดินโปรตุเกสสมัยเฮนรีแห่งเบอร์กันดี ทำเป็นรูปกางเขนสีน้ำเงินบนโล่สีเงิน (ค.ศ.1093?-1183?อ้างจากhttp://en.wikipedia.org/wiki/Coat_of_arms_of_Portugal

พัฒนาการของตราแผ่นดินโปรตุเกสค.ศ.1247-1385 มีปราสาทสีทองมากถึง 14 แห่งและเหรีญเงินขาวในโล่สีน้ำเงิน 10 เหรียญ แสดงถึงความยิ่งใหญ่และมั่งคั่งทางโภคทรัพย์

ตราแผ่นดินโปรตุเกสซึ่งใช้ตั้งแต่ค.ศ.1481ภายในกรอบรูปโล่พื้นแดงทำเป็นรูปปราสาทสีทองจำนวน 7 แห่ง (ไม่ใช่หอคอยดังเช่นข้อมูลจากบางแห่งนำเสนอ) ตั้งแต่รัชสมัยพระเจ้าเซบัสเตียนที่4 (ค.ศ.1481เป็นต้นมา) หมายถึง ดินแดนของชาวมุสลิม(Moorish) ในยุโรปซึ่งโปรตุเกสสามารถยึดครองกลับคืนมาได้ในสมัยกลาง(Reconquista Period) ส่วนสัญลักษณ์รูปวงกลมสีขาวจำนวน 5 วงในพื้นโล่สีน้ำเงินขนาดเล็กซ้อนอยู่ในโล่สีเงิน หมายถึง เหรียญเงิน ซึ่งสถาบันกษัตริย์เท่านั้นที่มีสิทธิ์อนุญาตให้ทำขึ้นมาใช้ในการซื้อขายแลกเปลี่ยนสินค้าได้ อันเป็นธรรมเนียมที่สืบทอดมาตั้งแต่สมัยไบแซนไทน์(Byzantine Period C.5-15)

ตราแผ่นดินโปรตุเกสซึ่งเริ่มใช้ในธงชาติของสาธารณรัฐโปรตุเกสตั้งแต่วันที่ 10 มิถุนายน ค.ศ.1911เป็นต้นมา โดยยังคงรักษารูปแบบดั้งเดิมตั้งแต่เมื่อครั้งยังเป็นราชอาณาจักรโปรตุเกสในสมัยกลาง ลักษณะใกล้เคียงที่สุดกับตราแผ่นดินเหนือกรอบประตูชั้นล่างหน้าจวน(ภาพจาก cell phone ด้านบน)

ธงชาติสาธารณรัฐโปรตุเกสปัจจุบัน

ปืนใหญ่สำริดแบบมีรางท้ายปืน หน้าสถานทูตโปรตุเกส โดยด้านหน้าของอาคารโรงสินค้าโปรตุเกส(ปัจจุบัน คือ ที่ทำการของสถานเอกอัครราชทูตโปรตุเกส ณ กรุงเทพฯ) ยังมีการตั้งปืนใหญ่VOCขนาดลำกล้อง 1 นิ้ว ของฮอลันดาด้วย 4 กระบอก อันเป็นหลักฐานบ่งบอกถึงการนำปืนใหญ่ของฮอลันดามาประจำการด้วย

ปืนใหญ่ของโปรตุเกสมีตราแผ่นดินโปรตุเกสเหนือปากลำกล้อง

ในห้องรับแขกด้านล่าง แลเห็นคานไม้ขนาดใหญ่รองรับพื้นชั้นบนของจวน

ศิลปะการตกแต่งผนังด้วยกระเบื้องดินเผา(Azurejo)แบบโปรตุเกส ซึ่งนิยมกันมากในศิลปะแบบรอคโกโกลวดลายช่อดอกไม้ในแจกันปากกว้างบนกระเบื้องดินเผาเคลือบกรุผนังชั้นล่างของจวน เป็นสัญลักษณ์บ่งบอกถึงความสุขและชื่นชมยินดี
ลวดลายใบไม้และช่อดอกแบบฝรั่ง
บานประตูไม้แกะสลักเป็นรูปทวารบาลทหารโปรตุเกสของเก่าน่าจทำขึ้นในช่วงเดียวกับที่ได้รับพระราชทานที่ดินให้สร้างจวนกงศุลโปรตุเกสประมาณรัชกาลที่2

ลวดลายและสีที่ขอบบนคล้ายรูปแบบศิลปะไทยที่ได้รับอิทธิพลจากจีนสมัยร.3

ทวารบาลรูปทหารฝรั่ง

จิตรกรรมบนผ้าใบใส่กรอบกระจกรูปกองทหารดุริยางค์โปรตุเกสเป่าแตรคล้ายทรัมเปต ไม่สวมรองเท้า กำลังเดินนำหน้าขบวนพาเหรดทหารชาติเดียวกัน มีข้อความด้านล่างอธิบายว่าวาดโดยช่างไทยจากจังหวัดแห่งหนึ่งในภาคตะวันออกเฉียงเหนือของไทย ภาพนี้น่าจะมีอายุประมาณเกือบ 100 ปี

ภาพขบวนทหารโปรตุเกสเดินตามแถวกองดุริยางค์ตราแผ่นดินโปรตุเกส